Vokal Düzenleme

Tekrar selam,

Bu ay sizlere kendi vokalinizi nasıl edit'leyeceğinizin ya da en azından temel bir takım uygulamaları temel düzeyde nasıl yapacağınızın üzerinden geçmek istedik. Şarkının bel kemiğini oluşturan vokalin, işlenmesi oldukça önemli bir konudur. Müziği yapanlar zaten bu konu hakkında gerekli bilgilere ve yeterli deneyimlere sahipler ve yapabiliyorlar. Fakat benim gördüğüm eksiklik şu ki, kendi vokalini bilgisayar ortamında düzenleyebilen çok az insanın olduğu gerçeğidir. Peki bunun ne faydası olabilir? Öncelikle kendi sesinizi daha iyi anlayıp analiz edebilir, hangi noktalarda kendinizi geliştirmeniz gerektiğinin araştırmasına ve bu konuda öz eleştiri yapmak adına kapıyı aralarsınız. Ayrıca ses kaydınızı istediğiniz biçimde ve durumda detaylandırıp zenginleştirebilme özgürlüğüne de sahip olursunuz. Daha ne olsun? Ne de olsa duygu ve düşüncelerinizi sözler ve sesiniz ile en iyi şekilde harmanlayanlar yine sizler olacaksınız.

Edit yaparken istediğiniz daw'ı (müzik oluşturma yazılımlarını) kullanabilirsiniz. Fikir olarak en başta biraz korkutucu gelebilir ama, bu yazılımların sahip olduğu tüm fonksiyonlarını öğrenmenize zaten gerek yok. Sadece sesinizi editleyebileceğiniz kadarıyla durumu yönetebilmeniz aslında yeterli olacaktır. 

nefesli gürültülerin kaldırılması

Bu konu aslında 'gate' denilen plugin'ler ile de değerlendirilebilir ama genelde gate plugin'lerinin treshold (eşik) değerleri sabit kaldığı ve vokalin volume dengelerinin sürekli değiştiğini de düşünürsek, özellikle de nefeslerin alınıp verildiği breathy kısımlarda sesi kesik kesik duyabilme ihtimali, vokallerde bu plugin'in kullanılması fikrinden beni oldum olası soğutmuştur. O yüzden hiç üşenmeden (ne de olsa kendi şarkınız!) bu kısımları tek tek atlamadan elden geçirip, gerek yeri geldiğinde kah volume değerlerini kısabilirsiniz, kah şarkıdaki duruma göre direk silence bırakabilirsiniz. 

hizalama ve timing

Vokalin şarkıya atak/enerjik, ya da daha yumuşak/hantal bir vibe'da bırakması durumunu belirleyen detaylardan bir tanesidir. Bazen ses kartlarının kaydederken latency (gecikme) problemlerini yaşattığına şahit olmuşsunuzdur. Diyelim ki house türünde bir şarkı yazdınız ve okuyup kaydettiniz. Kaydederken atak/enerjik bir ruh halinde okudunuz ve içinize tam olarak sindi. Fakat bu latency'lerden kayıtlar böyle etkilendiği için, sizin düzenleme yaparken en azından metronom ile beraber bu hizalamaları ve timing'leri kaydırarak veya keserek yerlerine oturtmanız gerekir. Bu sayede şarkının vibe'ına uygun bir hizalama (aligning) yapmış olursunuz.

de-esser kullanımı

s ve ş seslerini yumuşatma maksatlı kullanılan plugin'lerdir. Vokaldeki vızıldamaları bu yöntemle kesmek kesinlikle gereklidir. Fakat bunun oranı çok önemli. Çünkü fazla de-essing uygularsanız bu sefer de vokali peltekleştirirsiniz. 

compressor ve eq kullanmak

Sıkıcı ve gıcık bir konu, biliyorum... Ama compressor kullanımı bırakın vokal düzenlemeyi, genel olarak producing'de, ses tasarımlarında, mix ve mastering uygulamalarında her zaman esastır. Bu sebepten bilmek lazım. Şimdi vokale nasıl bir compress uygulamamız gerekir, buna bakalım. Comp kullanımı ile ilgili çok detaylı bir çok konu anlatımı YouTube'da fazlasıyla mevcut, o yüzden oraya girmiyorum. Daha spesifik olursak, bu detay tamamen yaptığınız türe ve vibe'a göre değişiyor tahmin ettiğiniz üzere. Mesela örnek olarak hip-hop türündeki bir vokale uygulayacağımızı düşünelim. Genel olarak rap yaparken birim zamanda ağızdan çıkan kelime sayısı diğer türlere nazaran daha fazla olduğu için, genelde compressor'ün attack değeri yüksek tutulmalıdır. Bunu takip eden treshold ve ratio değerleri de çok abartılmadan uygulanmalıdır. Bu sayede vokalinizin patladığı bazı bölgeleri compress'lemiş olursunuz. Buna ek olarak bir de olabildiğince soft ve varla yok arası bir limiting'de uygulayabilirsiniz. Böylece kayıdınızın dinamiği genel anlamda kontrole alınmış olur. Bunun yanında, daha önce beğendiğiniz veya referans aldığınız bir şarkıdaki vokalin EQ'suna benzer bir EQ eğrisi çizebilir, vokalin frekans rengini belirleyebilirsiniz.

pitch correction

Aklınıza ilk gelen plugin'in Antares firmasının 1997 yılında ürettiği şu meşhur Auto-Tune'u olduğunu hissettim adeta. Fakat sadece AutoTune bu işi yapmıyor, bir çok plugin ve eklenti mevcut. Hatta ücretsiz uygulamalar bile artık var. Bunları kullanarak sesinizi hiç olmadığı kadar doğru notada(ymış gibi) gösterebiliyorsunuz. Öte yandan da değerlendirdiğinizde kimse bir Tarkan veya Ajda değil. Ona da hak veriyorum. Mesela hip-hop'da adeta kullanımı nerdesyse şart gibi... çünkü rap yapan sanatçılar, genelde notasal değerleri doğru çıkaramıyorlar. Bu sayede pitch correction plugin'leri adeta süpermen gibi imdatlarına yetişiyor. 

tiers vokaller ve vokal harmonisi

Genelde nakaratta ya da şarkının muhtelif bölgelerinde, ana vokal kısımlarına eşlik eden, akor uyumu ile de şarkınızla örtüşen ekstra kısımlardır tiers'ler. Bunları da şarkınıza oturturken ikinci maddedeki hizalama düzeylerine dikkat edilerek düzenlenmesi gerekir. Bu sayede daha zengin ve gümbür gümbür bir vokal layer'lama yapmış olursunuz.

reverb ve delay

Geldik işin soslu ve en eğlenceli kısmına. Delay ve reverb eklemek vokalinize üç boyutlu bir imaj çizer. Bunun da envai çeşit tonu, biçimi ve plugin'i mevcut. Vokaldeki reverb efekti, odanın biçimine göre bir simülasyona sahip olması gerekir. Tabi ki deneysel işler de yapabilirsiniz. Olduğundan daha büyük ve geniş binalarda ilerleyen reverb'ler de tasarlayabilmeniz mümkün. Keza delay'de bu şekilde. Delay'in timing'i şarkınızın BPM'i ile önemli ölçüde örtüşmelidir. Özellikle dans müziği üretiyorsanız bunları biraz abartmanız, vokali olabildiğince ıslak (wet) bırakacağından, daha estetik bir hale getirebilirsiniz.